Programma 8. Aantrekkelijk wonen in Oss

We werken aan de volgende doelstelling(en):

• We zorgen voor een integrale aanpak gericht op vitalisering van het buitengebied
• We spelen adequaat in op de transitie landbouw
• We ontwikkelen een nieuwe aanpak van de Maashorst-samenwerking
• We versterken de infrastructuur voor recreatie en toerisme
• We werken aan behoud en beleefbaar maken van ons erfgoed

In ons Collegeprogramma “Kansen zien, kansen pakken” hebben we doelstellingen opgenomen voor de verschillende onderdelen van dit programma. Voor de realisatie daarvan hebben we de afgelopen jaren een consequente lijn gevolgd. We hebben nieuwe, toekomstgerichte visies ontwikkeld en daarin onze ambities voor de komende jaren bepaald. Expliciet is daarin opgenomen welke rol we als gemeente willen vervullen en wat deze vraagt aan middelen en mankracht. In de voorbereiding hebben we intensief gesproken met allerlei stakeholders en ons laten bijstaan door deskundigen. Onze nieuwe ambities hebben we concreet gemaakt in Uitvoeringsprogramma’s voor de korte termijn, in de aanpassing van de benodigde middelen en mankracht en in de samenwerking met “het veld”. De gemeenteraad heeft zich in het besluitvormingsproces intensief beraden op de diverse onderdelen.

In 2020 is de visie op Recreatie & Toerisme door de gemeenteraad vastgesteld. In 2021 zijn de visies op de landbouw en de Vrijkomende Agrarische Bebouwing (VAB’s) en de Maashorst vastgesteld en is de Erfgoedvisie aan de gemeenteraad aangeboden die in januari 2022 is vastgesteld. Van de waterveiligheidstrajecten koerst het Project Meanderende Maas richting uitvoering met aantrekkelijke koppelkansen voor het gebied, te beginnen met de uiterwaard Diemen-Deden waarvoor het bestemmingsplan is vastgesteld. Het Project Ravenstein-Cuijk is op weg naar keuzes voor het voorkeursalternatief. De Duurzame Polder is aangewezen als intensief landbouwgebied met de opdracht voor opwekking van windenergie. Dit wordt vertaald in een integrale ontwikkeling voor dit gebied met koppelkansen voor andere doelstellingen. Voor het buitengebied als geheel is de Gebiedsvisie Vitaal Buitengebied vastgesteld die de wenselijk geachte ontwikkelingen schetst met veel aandacht voor de uitdagingen van natuur en biodiversiteit, lucht, water en bodem. In breder perspectief zijn de genoemde thema-visies daarin opgenomen. Dit is de eerste van de drie gebiedsvisies, naast de stad en de kernen, die de bouwstenen vormen voor de Omgevingsvisie van Oss.

Gebiedsvisie Vitaal Buitengebied:
Er zijn allerlei ontwikkelingen gaande die ons buitengebied raken en voor verandering zorgen. Om een vitaal en multifunctioneel buitengebied te kunnen behouden en versterken, moeten we een nieuw en duurzamer evenwicht creëren. Met een daarbij passende verbinding tussen stad en ommeland. Lange tijd was die relatie vanzelfsprekend. Maar dat is niet meer. De gemeenteraad heeft de Gebiedsvisie Vitaal Buitengebied vastgesteld. Deze vormt het perspectief van waaruit de uitdagingen en kansen van ons grote buitengebied worden benaderd en hoe de verschillende belangen tegen elkaar worden afgewogen. Kern daarvan vormt de sturing op 2 assen in onderlinge samenhang: horizontaal op de benutting en verdeling van de ruimte, verticaal op de kwaliteit van lucht, water en bodem. Onderscheiden worden deelgebieden zoals de Maasoever; dekzandrug en polder. Zes thema’s worden uitgewerkt : Water, Bodem, Lucht; Rijke Natuur; Ruimte voor Energie; Vrije tijd en Ruimte; Prettig en gezond Leven; Toekomstvaste Landbouw.
Ruimtelijke initiatieven in het buitengebied worden integraal beoordeeld op basis van deze Gebiedsvisie Vitaal Buitengebied en gefaciliteerd door de werkwijze via de nieuwe opzet volgens de 'intaketafel'.

Waterveiligheidstrajecten
Door de klimaatontwikkeling is water(-veiligheid) landelijk en provinciaal nog hoger op de agenda komen te staan dan al het geval was. De overstromingen van de rivieroevers, nota bene middenin de zomer, met op plaatsen desastreuze gevolgen, maakte eens te meer duidelijk hoe concreet dichtbij de urgentie is van de verbetering van de waterveiligheid. Weliswaar bleef de schade in onze gemeente nog beperkt maar dat had zo maar anders kunnen zijn. Omdat het overstromingsrisico van de Maas in onze gemeente verstrekkende gevolgen kan hebben voor de brede regio wordt al jaren hard gewerkt aan te treffen maatregelen. Wij zijn hier volop in betrokken als mede-opdrachtgever en in onze rol om de plannen ruimtelijk mogelijk te maken. Het Project Meanderende Maas bestaande uit een combinatie van dijkversterking en ruimte voor de rivier gaat richting uitvoering. Het bestemmingsplan voor de grootste meander Diemen-Deden is vastgesteld zodat de  werkzaamheden in het voorjaar van 2022 kunnen starten. Gepland is dat in 2023 de vervolgstappen worden gezet. De voorbereiding van het voor ons kleinere Project Ravenstein-Cuijk is gericht op keuzes richting het voorkeursalternatief voor uitwerking. Wij maken ons in beide projecten hard voor koppelkansen die een verrijking voor ons gebied vormen. Daarin zijn verdergaande keuzes gemaakt voor landschap, natuur/biodiversiteit, erfgoed, economie en recreatie & toerisme. Hierover wordt permanent invulling gegeven aan de omgevingsdialoog. In dat kader kwamen onder meer ook de natuur- en recreatiemogelijkheden in de Ossekamp/de Waarden, de verkeersdrukte op de dijk, wandel- en fietspaden en de kademuur in Ravenstein aan de orde.

Duurzame Polder
De Lithse en Geffense polder is een open gebied dat gekenmerkt wordt door eigen natuurwaarden zoals de weidevogels en dat overwegend wordt benut door rundveehouderijen. Dat gebied leent zich voor grootschalige energie-opwekking door windmolens, maar niet door zonnevelden. De gemeenteraad heeft besloten dit gebied als intensief landbouwgebied aan te wijzen en daar onder voorwaarden mee te werken aan initiatieven voor windmolens. Dit in een gemeenschappelijke aanpak met de gemeente Den Bosch met ondersteuning door Provincie en Rijk. Hiervoor is een Bestuursovereenkomst gesloten die uitgaat van een integrale gebiedsontwikkeling.  

Maashorst
De nieuwe samenwerking in Maashorstverband waar al langer aan werd gewerkt is, is per 1 januari 2022 tot stand gebracht. Doel daarvan is een betere afstemming op de verschillende ambities van de deelnemende gemeenten, Staatsbosbeheer en Waterschap. Voor Oss houdt dit in dat wij Herperduin inmiddels weer geheel in eigen beheer hebben genomen en daarin onze wensen ten aanzien van natuurontwikkeling en -beheer, recreatie en toerisme en klimaateducatie vorm geven volgens het zgn. Herpense model. Onze interne organisatie, de financiering en de wijze waarop wij in de Maashorst samenwerken zijn hierop aangepast. Dit houdt in dat de nieuwe gemeente Maashorst vanuit haar ambitieniveau het voortouw neemt in de verdere ontwikkeling van de Maashorst als geheel. De Stichting Maashorst in Uitvoering wordt opgeheven. Als gemeente Oss hebben wij voor bepaalde activiteiten een dienstverleningsovereenkomst met de gemeente Maashorst afgesloten. Onze subsidie aan het NatuurEducatieCentrum Slabroek hebben we beëindigd en ingezet voor een eigen aanpak van de verbinding van klimaat in de breedte met jongeren.
In Maashorst-verband loopt een onderzoek naar het klimaatrobuust maken van het gebied incl. de aanpak van verdroging. Als Oss verkennen we de mogelijkheid voor een tweede natuurpoort bij Hoessenbos, bereiden we een nieuw IBeP (Inrichtings- en Beheer Plan) voor en zijn we gestart met de vormgeving van een eigen aanpak van klimaateducatie waaronder natuureducatie.

Landbouw
De agrarische keten is van oudsher een belangrijke sociaal-economische sector in onze gemeente. Zij draagt bij aan een van de belangrijkste elementen van ons welzijn: de voedselvoorziening. Tegelijkertijd bezitten en gebruiken onze agrariërs verreweg het grootste deel van ons grondgebied. De transitie van de landbouw is een veelbesproken en complex onderwerp op Rijks- en Provinciaal niveau. Gemeenten hebben hierin een rol. Daarom was een beleidskader nodig aanvullend op het Bestemmingsplan Buitengebied 2020. Dit wordt gevormd door een nieuwe visie op de landbouw die uit twee onderdelen bestaat: “De toekomst van de landbouw in Oss” en “ Beleid voor Vrijkomende Agrarische Bedrijven en Bedrijfsbebouwing”.

Waar omliggende gemeenten zich met name richten op stoppende bedrijven en met name varkenshouderijen, gaat onze aandacht primair uit naar het faciliteren van toekomstperspectief voor moderne agrarische drijven, waarbij de melkveehouderij de grootste tak is in onze gemeente. Over het doel van de transitie zijn partijen het eens: een economisch volhoudbaar landbouwmodel, dat ecologisch verantwoord is en zich verzekerd weet van voldoende politiek-maatschappelijk draagvlak. Maar het hoe en wat van de uitvoering blijkt weerbarstig. Op basis van een externe analyse van de Osse situatie hebben wij onze rol en onze inzet voor de komende jaren bepaald.
Binnen het Uitvoeringsprogramma werken we nauw samen met de sector. We faciliteren innovatieve ondernemers in ons gebied met pilots zoals stalsystemen, energie uit mest, groenteteelt onder zonnedak, bokashi-compostering en eiwittansitie. Voor de westelijke polder zijn verkennende gesprekken gevoerd met stakeholders in de agrarische sector om te komen tot integrale invulling van “energy-farming” met koppelkansen. We zijn actief deelnemer aan een onderzoek van de WUR naar de ruimtelijke implicaties van het implementeren van circulaire landbouw (Splendid) en nemen de resultaten mee in de verschillende gebiedsgerichte aanpakken. We zijn actief deelnemer in de Kopgroep Transitie Landbouw voor de regio Noordoost-Brabant waarin we samenwerken aan visievorming, kansen voor de regio en lobbytrajecten.  

Recreatie en toerisme
In 2020 is het beleidskader voor recreatie & toerisme vastgesteld met de Nota “Verbinden en vertellen”.
Het afgelopen jaar hebben we verhaallijnen ontwikkeld die een plaats hebben gekregen op ons platform TrefhetinOss. De Maassamenwerking met 5 andere gemeenten (Den Bosch; Heusden; Maasdriel; West Maas en Waal; Wijchen) is bekrachtigd en gaat een bijdrage leveren aan de promotie van ons gebied langs de Maas. We hebben onze samenwerking geïntensiveerd met Visit Brabant, de marketingorganisatie van de Brabantse Vrijetijdseconomie, gefaciliteerd door de provincie Noord-Brabant. In dat kader is onze wethouder de voortrekker in Noordoost-Brabant zijnde een van de vier regio’s. We zetten nadrukkelijk in op het verbeteren en aantrekkelijker maken van routestructuren. Het contract met de VVV is beëindigd. In de nieuwe streekwinkel waaraan we meewerken en die we financieel ondersteunen, is nu het Toeristisch Informatiecentrum Oss gevestigd. Verkend wordt hoe we de diverse informatiecentra beter kunnen equiperen en of er ook in Lith en Geffen een toeristisch informatiecentrum kan worden gevestigd. Initiatieven tot versterking van recreatief-toeristische voorzieningen liggen ter beoordeling bij de afdelingen RO en VTH zoals de Lithse Ham, Jachthaven de Groot, Hoessenbosch, Keent, Alle Straaten en de uitbreiding van Bierbrouwerij Oijen is positief beoordeeld. Voor een nieuwe ontwikkeling van de Geffense Plas is een belangrijke doorbraak bereikt. Als gemeente hebben we weer de vrije eigendom verworven en zijn we gestart met het maken van een toekomstplan.

Erfgoed
Oss is een grote erfgoedgemeente die veel te bieden heeft. Bovendien blijkt steeds weer dat erfgoed leeft in onze gemeente. Enkele jaren geleden zijn we gestart met een nieuwe aanpak en zwaardere profilering van ons erfgoed. Dit heeft mooie resultaten opgeleverd, zoals de rotonde met het kromgebogen zwaard, de pilot Kerkenvisie, vele initiatieven en publicaties en de prestigieuze nominatie van Beste Erfgoedgemeente 2019. Om dit verder uit te breiden en de aanwezige energie te stimuleren en richting te geven, is een nieuw toekomstgericht beleidskader nodig. De laatste Erfgoednota dateerde uit 2006. Voor het nieuwe kader hebben we lering getrokken uit onze ervaringen van de afgelopen jaren. Hierover is intensief met het erfgoedveld gesproken en opiniërend gesproken met de gemeenteraad. Het College heeft de erfgoedvisie ‘Toekomst voor OnSS erfgoed’ aangeboden aan de gemeenteraad en deze is inmiddels vastgesteld. Onze ambitie en daaruit voortvloeiende opgave is kernachtig verwoord in het motto “Om zuinig en trots op te zijn en om door te vertellen”. Met als rode draad het centrale verhaal van de Maas zoals beschreven in het boekje Mens en Maasland.
Afgelopen jaar zijn er weer veel aansprekende initiatieven genomen vanuit de gemeenschap die ook veel aandacht hebben gekregen. In het kader van de basis op orde brengen, hebben we de personele bezetting versterkt en zijn we gestart met de aanwijzingsprocedure van 100 nieuwe gemeentelijke monumenten. Vooruitlopend op deze aanwijzingsprocedure zijn de Nucleaire-, Biologische- en chemische schuilkelder (NBC),  ’t Hageltje en enkele andere gebouwen aangewezen als gemeentelijk monument.

We hebben het nieuwe ambitiedocument voor de provinciale samenwerking in het programma Zuiderwaterlinie onderschreven. En we hebben met het TU Lab learning communities met betrekking tot de herbestemming van religieus erfgoed opgezet.
Publieksactiviteiten brachten ons erfgoed onder de aandacht bij inwoners en bezoekers zoals de Archeologiedagen, Open Monumentendag (in samenwerking met het Stadsarchief Oss), de lancering van de fietsroute Tempels langs de Maas en de activiteiten die door studenten van de Universiteit Leiden in onze gemeente zijn georganiseerd rondom de Fieldschool (opgraving aan de Gewandeweg). We doen actief mee in het Platform Grote Erfgoedgemeenten met een eigen inbreng als stadteland met veel diverse historie.

Solide, toekomstgerichte basis
Met de nieuwe beleidskaders op de deelonderwerpen en met de overkoepelende Gebiedsvisie Vitaal Buitengebied hebben we onze ambities bepaald en aangegeven hoe we die denken te kunnen realiseren. De organisatie is versterkt en de financiële middelen zijn herschikt en uitgebreid. We hebben nieuwe energie gebracht in onze samenwerking met het veld. En omdat we op al deze terreinen samen met andere externe partijen meer kunnen bereiken, hebben we ons netwerk uitgebreid en onze rollen daarin versterkt. Al deze zaken hebben we vertaald in uitvoeringsprogramma’s die lopen. Daarmee hebben we een solide, toekomstgerichte basis gelegd waarop de komende jaren kan worden voortgebouwd.