Aanbiedingsbrief

Geachte leden van de gemeenteraad,

Met veel plezier bieden wij u de programma-evaluatie over 2021 aan, het laatste volledige jaar van deze raadsperiode en het coalitieakkoord ‘Kansen zien, Kansen pakken’. Per begrotingsprogramma leggen wij verantwoording af: wat waren de plannen in de begroting en wat hebben wij gerealiseerd. In het voorjaar voegen wij daar de financiën en de overige paragrafen aan toe, die tezamen het jaarverslag en de jaarrekening 2021 vormen. De behandeling ervan is voorzien door de nieuwe gemeenteraad in juni 2022.

Zo’n laatste programma-evaluatie is een mooi moment om terug te kijken op de afgelopen vier jaar. Dat doen we kort in deze inleiding. Wat valt op als je met enige afstand reflecteert op onze samenleving, onze inspanningen, de wereld om ons heen. Wij zien zeven lijnen.

COVID-19

Eind 2019/begin 2020 kwamen de eerste berichten vanuit China over een virus dat daar rondging. De eerste inschattingen van de deskundigen waren dat het niet zo vaart zou lopen en dat Nederland uitstekend voorbereid was. De rest is geschiedenis. Een overrompelend voorjaar volgde met veel overlijdens, lockdowns, avondklok, steunpakketten, verenigingen en ontmoetingen tussen mensen die stil kwamen te liggen, branches die top draaiden en zwaar getroffen werden. Het ging over gezondheidszorg, over maatschappelijke ontwrichting en over onze economie. Over veerkracht, vereenzaming, initiatieven om mensen bij elkaar te brengen. Maar ook met enorme overheidsuitgaven, een grotendeels bloeiende economie, een overspannen arbeidsmarkt en woningnood met extreme huizenprijzen. En zo zijn er nog veel meer effecten te noemen.

Samen met u hebben wij snel een aantal uitgangspunten voor onze rol en taak geformuleerd en aan de hand daarvan onze samenleving bijgestaan. Ondersteuning vanuit Werk en Inkomen, zoeken naar wat er wel mogelijk is, ruimte voor ondernemerschap, lastenverlichting, hart onder de riem. Met aandacht, met geld, met verruiming van mogelijkheden. De Rekenkamer oordeelde in 2021 dat het Osse coronabeleid zich prima kan meten het beleid van grote steden als Arnhem, Tilburg en Breda.
Hoe we er nu voorstaan als samenleving, is moeilijk in te schatten. Hoewel de pandemie aan kracht verliest, zijn de lange termijneffecten nog niet te overzien Wij hebben ervaren dat wij samen met u eendrachtig hebben samengewerkt om onze samenleving zo goed mogelijk door deze crisis te loodsen. Het overzicht van alle maatregelen treft u in deze evaluatie aan.

Bouwen aan een zelfbewust Oss

We hebben het met regelmaat over een 100.000 gemeente en zeggen daar onmiddellijk bij dat het niet om het exacte aantal inwoners gaat, maar om een groeiend zelfbewustzijn, een strategisch beter onderlegde gemeente, om ambitie uit te spreken en vorm te geven. Wij zien dat we daarin flinke stappen hebben gezet. De woningbouwplannen met ruim 8000 woningen in zowel de stedelijke omgevingen als in de kernen. Van Raadhuislaan tot Oss West, in Ravenstein en Geffen, in de overige kernen. Ambities met de spoorzone, die hoe het uiteindelijk ook uitpakt, verbonden zijn met een lange termijnvisie. De sloop van het V&D-gebouw en het toevoegen van een nieuwe icoon aan het centrum. De proeftuin Ruwaard als toekomstige werkwijze in ons land om ontschot te werken. Het nieuwe zwembad, de toekomst van de Lievekamp. De investeringen in onze organisatie, in zowel de omvang als de kwaliteit. De structurele middelen die de laatste twee jaar beschikbaar zijn gesteld, stellen ons in staat om sprongen te maken in kwaliteit en betrouwbaarheid van advies/beleid én uitvoering doordat we meer mensen kunnen stellen en passender belonen. Ook hier groeien we naar het 100.000 profiel.
Oss staat stevig op de kaart, heeft de wind in de zeilen en dat is aan veel te merken. Dat is overigens geen solo prestatie van de gemeente. Maar onze hele gemeenschap: de distributie van de COVID-19 vaccins wordt verzorgd door een Oss bedrijf, de laagste leegstand in het centrum is landelijk nieuws, de jaarlijkse 5 mei viering start in Oss en grote sportevenementen weten Oss te vinden. Oss slaat zijn vleugels uit en de kracht is zichtbaarder geworden.

Grote transities een stap verder gebracht

Verandering van tijd, zo wordt de periode van transities wel genoemd. Wezenlijke veranderingen die van invloed zijn op onze wijze van leven, ons voorzieningenniveau, onze vanzelfsprekendheden. Het raakt inwoners in hun individuele leven, maakt onzeker en roept ook wrevel en verzet op. Dat oude gebruiken op laatste benen lopen, is duidelijk. Hoe het nieuwe eruit ziet, wat dat van inwoners vraagt, wie wat betaalt, is onduidelijk en niet onmiddellijk tastbaar en voorstelbaar te maken. Dat maakt omgaan met transities lastig, complex en van de lange adem.
We staan aan het begin en ondanks de onduidelijkheid zijn we op weg. De transformatie van het sociaal domein, met de verschuiving van minder individuele oplossingen en meer collectieve. Het breed toepassen van de Samenwerkwijze, waarbij eigen kracht en die van de omgeving leidend zijn. Anders omgaan met afvalinzameling met eindelijk een flinke beperking van restafval. Ingrijpende stappen in de energie transitie, met aandacht voor energiebesparing, van het gas af en besluiten rond windenergie. Ruimte voor de rivier en aandacht voor hoogwaterbescherming en klimaatverandering met de Meanderende Maas.
Ook de komende jaren vragen de grote maatschappelijke vraagstukken aandacht en een lang termijn aanpak, die niet altijd makkelijk maar wel noodzakelijk is.

Aandacht, zorg en ruimte voor de samenleving

COVID-19, ambities en grote maatschappelijke opgaven bestaan naast ons dagdagelijks uitvoerend werk. Zorgen voor een goede jeugdzorg, statushouders plaatsen, beschermd wonen voor wie dat nodig heeft. Inwoners helpen aan werk, zodat ze hun leven weer op de rit krijgen, vroegtijdig schoolverlaten beperken. Dat doen we voortreffelijk.
Samen met verenigingen, partners en wijk- en dorpsraden bouwen aan nieuwe ontmoetingsplekken in Oss Noord-West en Neerloon, Overlangel en Keent. De toekomst van de Groene Engel veiligstellen, nieuwbouw van scholen. Meegaan met de fusie in het MBO en borgen dat Oss een belangrijke vestigingsplaats blijft.
De zeggenschap over Herperduin weer in eigen handen brengen, waardoor wandelaars, ruiters, fietsers en natuurontwikkeling hand in hand gaan en wij een prachtig natuurrecreatiegebied in onze gemeente beleven.
Ruimte voor en vertrouwen in de samenleving door welstand af te schaffen, het bestemmingsplan buitengebied aan te passen aan maatschappelijke behoeften, de Intake tafel in te richten voor een snellere toets bij bestemmingsplan wijzigingen.
Daarnaast is er van alles gebeurd in de samenleving, wat soms diep ingreep in de levens van onze inwoners, waartoe de gemeente zich telkens passend heeft verhouden.
De afgelopen vier jaar hebben we ondersteund wie dat nodig had, ruggensteun gegeven aan wie op gang gebracht moest worden, blijvend geïnvesteerd in samenlevingsopbouw en ontmoeten en hebben we regelgeving geschrapt die initiatiefkracht en vormgeven aan het eigen leven belemmert.

Financieel gezond

Oss was en is een financieel gezonde gemeente. We staan er goed voor. Onze administratieve organisatie is op niveau, onze vermogenspositie is sterk. College en raad vinden elkaar in een zorgvuldig financieel beleid: niet rijk rekenen, tegenvallers verwerken wanneer ze zichtbaar zijn en mogelijke meevallers inboeken als ze op onze rekening staan. Samen met een prima begrotingsdiscipline geeft dit ons een solide basis. Natuurlijk kijken we uit naar een minder schommelig gemeentefonds, zodat we meer vanuit een voorspelbare lijn kunnen begroten. Afgelopen jaar zijn we van code rood, via oranje naar code groen gegaan. Gelukkig hebben we in alle kleuren het hoofd koel gehouden, maar het helpt als we meerjarig weten waar we aan toe zijn.
De lasten voor inwoners zijn ook in deze vier jaar ruim onder het landelijk gemiddelde gebleven. Het streven sinds jaar en dag is € 22,50 (de oude vijftig gulden) eronder en dit jaar lukt dat met zelfs € 37.50.

Het maatschappelijk klimaat

Er gebeurt van alles in onze samenleving. Door COVID-19 zijn er inwoners en ondernemers die hun eigen vermogen en pensioen pot moeten opmaken. Bij wie het water aan de lippen staat. En zij die het al moeilijk hadden, kregen het nog zwaarder. COVID-19 zorgt ook voor verdeeldheid, het gevoel van buitengesloten worden. Uitvoerende overheidsorganisaties zijn de menselijke maat soms kwijtgeraakt, waardoor het vertrouwen in de overheid afneemt. Inwoners die met overheidsplannen worden geconfronteerd waar ze tegen zijn, schuwen grote woorden en bedreigingen minder.
In de Tweede Kamer zijn de omgangsvormen binnen en buiten de Kamer onderwerp van gesprek. De relatie inwoner-overheid komt onder druk te staan en samenwerking maakt plaats voor tegenstellingen. Het maatschappelijk klimaat is verhard.
Tot nu toe gaat dit redelijk voorbij aan Oss, maar we zijn geen eiland. Ook wij hebben ermee te maken gekregen. We hebben continue naar verbinding, in contact blijven en elkaar opzoeken gezocht. Maar van ons mag ook worden verwacht dat we knopen doorhakken en kiezen nadat College en Gemeenteraad alles overwogen hebben. En dat we grenzen stellen. In die dynamiek hebben we bestuurd: menselijke maatvoering, in gesprek blijven, grenzen stellen, alle begrip voor emotie en geen ruimte voor agressie.

Trots op de samenwerking

Met veel plezier kijken wij terug op de samenwerking de afgelopen vier jaar. Samenwerking met vrijwilligersorganisaties, ondernemers, woningbouwcoöperaties, wijkraden, maatschappelijke instellingen, inwoners, andere gemeenten in onze regio en daarbuiten. Aansluiten bij de dynamiek van de samenleving en het oplossend vermogen van anderen. Partnerschap, uitgaan van vertrouwen, ruimte bieden. Bij de handhaving van COVID-19 maatregelen en bij de ontwikkeling van ontmoeten in Macharen. We kunnen hier tientallen voorbeelden van noemen. Het maatschappelijk netwerk en cement in Oss zijn stevig en vormen een wezenlijke bouwstof voor de samenleving die zelf de handen uit de mouwen steekt en verantwoordelijkheid draagt.
Oss kenmerkt zich door een stabiel en respectvol politiek/bestuurlijk klimaat. Er wordt gesproken over inhoud en niet gespeeld op de man. Heel veel raadsvoorstellen haalden unaniem de eindstreep en waar dat niet gebeurde, had het te maken met verschillen in visie, andere opvattingen over de samenleving of de rol van de gemeente.
Ook de samenwerking met de ambtelijke organisatie verloopt uitstekend. Bestuurders en medewerkers weten elkaar laagdrempelig te vinden en bouwen samen aan een mooi Oss.
Wij waarderen deze praktijk en vinden het meer dan de moeite waard om dit ook de komende jaren te koesteren en te borgen.

Tenslotte
In de volgende ruim 90 pagina’s gaan wij in op 2021: een waaier aan werkzaamheden en resultaten. In een dynamische omgeving : nationaal en lokaal. Van een nieuwe subsidie relatie met Ons Welzijn tot kostenbeheersing sociaal domein. Van de straatdokter die recent begonnen is tot regionale toegang in de WMO. Van de topprestatie van de GGD op het gebied van COVID-19 tot Fit en Vitaal in onze samenleving. Van opnieuw minder inwoners in de bijstand tot aanpak laag geletterdheid. Van vroeg signalering schuldenproblematiek tot nieuwbouw van diverse scholen. Van Thuis in de Buurt tot het beleidskader Vitale Sportverenigingen. Van de toekomst van het Warenhuis tot vernieuwing van het evenementenbeleid. Van vergroening van Terwaenen tot het niet innen van precario, reclamebelasting en parkeergelden om ondernemers te ondersteunen. Van energiebesparing tot de windmolens op Elzenburg de Geer. Van de nieuwbouw van de Plus tot het bestemmingsplan Heesch-West. Van bouwen, bouwen, bouwen tot de visie op Wonen, Welzijn en Zorg. Van drie gebiedsvisies tot de nota Verbinden en Vertellen voor recreatie en toerisme. Van het weer in onze handen komen van de Geffense Plas tot kermis mogelijk maken in een beperkende COVID-19 tijd. Van het Maasland Interventie Team tot aanpassing van de wet Bibob. Van een substantiële investering in de ambtelijke organisatie tot professionalisering van informatie veiligheid. Van een overzicht van de COVID-19 maatregelen in onze samenleving tot het solide financieel beleid.

We hebben met veel plezier en toewijding gewerkt aan de lange termijn koers voor Oss en ondertussen de kansen die we zagen met veel genoegen gepakt.

Burgemeester en wethouders van Oss.

De secretaris, De burgemeester,
drs. H. Mensink drs. W.J.L. Buijs-Glaudemans